TTMIK seviye 6 ders 21

Bu dersimizde bir cümleyi nasıl edilgen yapacağımıza bakacağız.

Edilgen nedir? Edilgen cümle öznedense eylemin alıcısına odaklanılan cümle çeşididir. Örneğin birşey yaptığında bu şey senin tarafından "yapılmış"tır. Birine bir kitap tavsiye ettiğinde, kitap senin tarafından "tavsiye edilmiş"tir. Bu edilgen çatılıdır, edilgenin dersi etkendir. "Not : Cümlede gerçek öznesi belli olmayan; eylemin bildirdiği işi yapan değil, işten etkilenen durumunda öznesi bulunan fiillere “edilgen çatılı fiiller” denir.

Korece edilgen cümle nasıl yapılır?

Korece'de bir son ek ya da fiil eki ekleyerek fiilinizi "edilgen" de çekimlemeniz gerekmektedir.

Korece'de edilgen sonekleri

Fiil kökü + -이/히/리/기

Fiil kökü + -아/어/여지다

İngilizce'deki edilgen ve Korece'de edilgen biraz farklıdır, fiil köküne bu eklerden birini sadece eklediğinizden, Korece'de Edilgen fiil aslında bağımsız etken fiil gibi çalışır.

Anlamı

İngilizce'de edilgen cümle sadece "edilgen" cümledir. Ama Korece'de fiiller “-ebilmek/mümkün olmak/yapılabilir olmak/-ecek” anlamınıda alır. Bu yüzden bu durumda "edilgen" demek neredeyse yanlış olacaktır. 1. Bölümdeki "edilgen" fiil eklerinin anlamına bakalım.

아/어/여지다 ve -이/히/리/기 arasındaki fark

아/어/여지다 ve -이/히/리/기 hangi fiil köküne geleceğine dair bir kural yoktur. Anadili konuşanlar genellikle daha önce işittikleri kelimelerin kullanımlarına dayalı olarak hangi ekli kullanacaklarını belirlerler.

Çekimleme Kuralı #1 Fiil Kökü + -아/어/여지다

"4.Seviye 28.Dersimizde bir sıfatı ""sıfat+laşmak/sıfat haline gelmek"" şeklinde değişmesi için çekimlenen -아/어/여지다 tanıtmıştık, ama -아/어/여지다 EYLEM fiilleriye kullandığınızda fiil edilgen anlamını alır. "

1. Fiili geniş zaman şeklinde değiştir

2. -(아/어/여)요 düşür

3. -(아/어/여)지다 ekle

Örnek 1

자르다 (ca-rı-da) = kesmek

자르다 "“르 bir düzensiz" fiildir bu yüzden şimdiki zamanda 잘라요 çekimledik. Sonra -요 düşürdük ve -지다 ekledik ve 잘라지다 haline getirdik.

자르다 → 잘라지다

Örnek 2

풀다 (pul-da) = salmak

풀다 → 풀(어요) → 풀어지다

Örnek 3

주다 (cu-da) = vermek

주다 → 주(어요) → 주어지다

Çekimleme Kuralı #2 Fiil Kökü + -이/히/리/기

Hangi fiil köküne 이, 히, 리 ve 기 geleceğine dair "bir tek" kural yoktur, ama genel kurallar :

1) 이

Sözlük şeklinde fiilin sonu

ㅎ다

이 fiil eki eklenir ve şu şekilde değişir

ㅎ이다

Örnek)

놓다 (azaltmak) → 놓이다 (to be put down)

쌓다 (to pile up) → 쌓이다 (to be piled up)

2) 히

Sözlük şeklinde fiilin sonu

ㄱ다, -ㄷ다 ya da ㅂ다,

히 fiil eki eklenir ve şu şekilde değişir

ㄱ히다, ㄷ히다 ya da ㅂ히다.

Örnek)

먹다 (yemek) → 먹히다 (yenilmek)

닫다 (kapatmak) → 닫히다 (kapatılmak)

잡다 (yakalamak) → 잡히다 (yakalanmak)

3) 리

ㄹ다,

리 fiil eki eklenir ve şu şekilde değişir

ㄹ리다

Örnek)

밀다 (itmek) → 밀리다 (itilmek)

4) 기

Sözlük şeklinde fiilin sonu

ㄴ다, ㅁ다, ㅅ다 ya da ㅊ다

기 fiil eki eklenir ve şu şekilde değişir

ㄴ기다, -ㅁ기다, -ㅅ기다 ya da -ㅊ기다

Örnek)

안다 (sarmak) → 안기다 (sarılmak)

담다 (birşeyi kutuya/çantaya sokmak) → 담기다 (çantaya/kutuya sokulmak)

씻다 (yıkamak) → 씻기다 (yıkanmak)

쫓다 (kovalamak) → 쫓기다 (kovalanmak)

이/히/리/기 + -아/어/여지다 (Çift Edilgen)

Bazen, bu fiil ekinin iki çeşiti BİRLİKTE tek fiilde kullanılır

Örnek)

놓다 → 놓이다 → 놓여지다

안다 → 안기다 → 안겨지다

Bunun için "standart" açıklama yoktur, ama bu büyük olasılıkla insanlar edilgen çatılı fiili netleştirmek ve vurgulamak istediklerindendir. Bazı dilbilimciler "Çift edilgen çatılı" lığın yanlış olduğunu savunuyorlar, ama zaten yaygın olarak kullanılmaktadır.

하다 fiilinin Edilgen Çatısı

하다 fiilleri diğer isimlerle 하다'nın birleşimidir. Aynı 이용하다 (kullanmak), 연구하다 (araştırmak), gibi. 하다 fiilini edilgen çatılı hale getirmek için 하다'yı 되다'ya çevirmeniz gereklidir.

이용하다 → 이용되다 (kullanılmak)

연구하다 → 연구되다 (araştırılmak)

하다/되다 için bile çift edilgen çatılı sık sık kullanılır.

이용되다 = 이용되어지다

연구되다 = 연구되어지다

Bu Edilgen Çatı dersimizin 1. Bölümü. 2. Bölümde edilgen çatılar Korece'de “olasılık” ya da “yeteneklilik” anlamını nasıl alır bakalım.